İlçemizin tarihi çok eskilere dayanmaktadır. Araban ilçesine bağlı ve Beştepe Dağı’nın yamacında bulunan Karacaören Mahallesi’nde ilk çağ yerleşim yeri olarak bilinen mağaralar bulunmaktadır. Ayrıca ilçemize bağlı Fıstıklıdağ Mahallesi’ nde Fırat Nehri kıyısınca uzanan Habeş Deresi’nde de ilk çağ dönemine ait mağaralar ve bu mağaralarda çeşitli figürler bulunmaktadır. Yöreye ilk olarak M.Ö. 1600’lü yıllarda Hitit Devletinin hâkim olduğu bilinmektedir. Yöremize daha sonra Mittaniler, Kommagene Krallığı, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Sasaniler, Araplar ve nihayetinde Türkler hâkim olmuştur. Araban İlçesi, Roma-Bizans hâkimiyeti döneminde RABAN, Araplar zamanında ise “Altın kale” anlamına gelen KALE-İ ZERRİN olarak anılmıştır. Kala ve Altıntaş isimleri de kullanılmıştır.